Ustalenie ojcostwa – jak to zrobić? Krok po kroku

Nie każde dziecko w Polsce rodzi się w małżeństwie – i o ile tożsamość matki zazwyczaj nie budzi wątpliwości, o tyle w przypadku ojca sprawa wygląda nieco inaczej. Polskie prawo zadbało jednak o to, aby możliwe były takie czynności jak dochodzenie alimentów czy uzyskanie władzy rodzicielskiej, wprowadzając procedurę ustalenia ojcostwa. Co trzeba o niej wiedzieć?

Ustalenie ojcostwa – jak to zrobić?

Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym w polskim prawie ojcostwo ustalić można na trzy sposoby – poprzez:

• domniemanie ojcostwa,
• uznanie ojcostwa,
• sądowe ustalenie ojcostwa.

Domniemanie ojcostwa – co to znaczy?

Domniemanie ojcostwa dotyczy dziecka małżeńskiego i ma miejsce, gdy dziecko rodzi się w trakcie trwania małżeństwa lub do 300 dni po jego ustaniu czy też unieważnieniu (licząc od dnia uprawomocnienia się wyroku). W takiej sytuacji automatycznie uznaje się, że ojcem dziecka jest były mąż matki. Domniemanie to funkcjonuje niezależnie od tego, czy małżonkowie pozostają we wspólnym pożyciu czy też, po rozwodzie, zdążyli się już związać z kimś innym. Co ciekawe, domniemanie ojcostwa nie funkcjonuje przed zawarciem małżeństwa – wówczas ustalenie ojcostwa musi się odbyć poprzez jeden z pozostałych dwóch sposobów.

Warto nadmienić, że domniemanie ojcostwa może zostać obalone poprzez sądowe zaprzeczenie ojcostwa. Wniosek o takie orzeczenie może złożyć zarówno mąż matki, jak i matka dziecka, dziecko oraz prokurator. Mąż matki ma na to 6 miesięcy od momentu, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka, matka – 6 miesięcy od czasu porodu. W przypadku dziecka termin to 3 lata od momentu osiągnięcia pełnoletności, a w przypadku prokuratora ograniczenie terminu nie występuje.

Uznanie ojcostwa

Uznanie ojcostwa dotyczy dziecka pozamałżeńskiego. Dotyczy sytuacji, w której mężczyzna składa przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego oświadczenie, iż jest rzeczywistym ojcem dziecka lub wyraża wolę by zostać uznanym za ojca.

Aby takie oświadczenie było skuteczne, musi zachodzić zgoda pomiędzy zainteresowanymi (matką i ojcem). Muszą również zostać spełnione następujące warunki:

• dziecko nie może być wcześniej uznane przez innego mężczyznę,
• matka musi wyrazić zgodę na uznanie dziecka,
• ojcostwo nie może być wcześniej ustalone przez sąd,
• jeśli dziecko było urodzone w małżeństwie, mężczyzna musi przedstawić prawomocny wyrok sądowy informujący o zaprzeczeniu ojcostwa męża matki.

Możliwe jest uznanie ojcostwa zarówno, poczętego, niepełnoletniego, jak i pełnoletniego dziecka – przy czym w tym ostatnim przypadku dziecko musi wyrazić zgodę.

Sądowe ustalenie ojcostwa

Sądowe ustalenie ojcostwa dotyczy dziecka pozamałżeńskiego i ma miejsce w sytuacjach spornych – na przykład gdy matka dziecka twierdzi, że jej były partner jest ojcem, ale ten ma co do tego wątpliwości i nie chce uznać dziecka. Może też wystąpić, gdy dziecko urodziło się w małżeństwie, ale domniemanie pochodzenia od męża matki zostało obalone.

Sądowe ustalenie ojcostwa następuje na podstawie domniemania, iż ojcem jest ten mężczyzna, który obcował z matką maksymalnie 300, a minimalnie 181 dni przed urodzeniem się dziecka. Aby jednak takie domniemanie nastąpiło, powód musi udowodnić, że w wyznaczonym czasie doszło do obcowania płciowego (dowodami w tej sytuacji mogą być na przykład zdjęcia, wiadomości czy zeznania świadków).

Pozew o ustalenie ojcostwa – kto może go złożyć?

Pozew o ustalenie ojcostwa może złożyć dziecko, matka, domniemany ojciec dziecka oraz prokurator.

Dziecko może zażądać ustalenia ojcostwa przez sąd po uzyskaniu pełnoletności. Jeśli dziecko jest małoletnie, reprezentuje je przedstawiciel ustawowy.

Matka może wytoczyć proces o ustalenie ojcostwa niezależnie od tego, czy posiada władzę rodzicielską, czy też nie. Może to również zrobić niezależnie od zgody opiekuna dziecka. Jeśli nie posiada zdolności do czynności prawnych lub nie ma pełnej zdolności (np. gdy jest małoletnia), reprezentuje ją przedstawiciel ustawowy.

Domniemany ojciec dziecka również może złożyć wniosek o ustalenie ojcostwa. Jeśli jest ubezwłasnowolniony lub nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, powództwo w jego imieniu wytacza przedstawiciel ustawowy.

Prokurator natomiast może zażądać ustalenia ojcostwa w sytuacji śmierci dziecka pełnoletniego.

Ustalenie ojcostwa – termin

W przypadku wniosku złożonego przez dziecko możliwe jest ustalenie ojcostwa nawet po wielu latach – nie jest ono ograniczone żadnym terminem (podobnie jak w przypadku wniosku złożonego przez prokuratora). Wniosek o ustalenie ojcostwa złożony przez ojca lub matkę musi natomiast trafić do sądu przed osiągnięciem przez dziecko pełnoletności.

Ustalenie ojcostwa może być sprawą skomplikowaną i czasochłonną. W takiej sytuacji warto skorzystać z pomocy prawnika, który przygotuje niezbędną dokumentację i odpowie na wszystkie pytania. Warto również pamiętać, że po ustaleniu ojcostwa rodzic może wystąpić o alimenty – o tym, jak to zrobić, napisaliśmy więcej w artykule: Alimenty na dzieci – jak je uzyskać? Krok po kroku.