Zgodnie z prawem, władza rodzicielska to ogół praw i obowiązków, jaki przysługuje rodzicom wobec dziecka. Pod władzą rodzicielską dziecko zostaje aż do osiągnięcia pełnoletniości. Jednak prawo pozwala także na ograniczenie władzy rodzicielskiej, zarówno ojcu, jak i matce. Kiedy tak może się stać?
Przesłanki ograniczenia władzy rodzicielskiej
Ograniczenie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom możliwe jest z kilku powodów. I wcale nie musi to być sytuacja przez nich zawiniona, ani przypadek, gdy np. wyrządzili szkodę dziecka.
Przeczytaj: Rozwód krok po kroku – wyjaśniamy.
Po pierwsze, do ograniczenia władzy rodzicielskiej jednego z rodziców dochodzi, gdy żyją oni w rozłące. W takim przypadku sąd ogranicza władzę rodzicielską jednego z rodziców do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka, a drugie z rodziców zostaje z pełnią praw rodzicielskich. Ale jeśli rodzice przedstawią zgodne porozumienie co do sposobu wychowania dziecka, sąd może pozostawić obojgu pełnię praw rodzicielskich.
W praktyce rozłąka rodziców najczęściej oznacza rozwód, ale zgodnie z prawem, wcale nie musi do niego dojść. Wystarczy, że rodzice żyją w dwóch różnych miejscach, a w ocenie sądu, zagraża to dobru dziecka. Według statystyk, w przypadku rozwodu, sąd najczęściej decyduje się ograniczyć władzę rodzicielską ojcu, ale sytuacja ta zaczyna się powoli zmieniać.
Tu przeczytasz jak się przygotować do rozwodu. A tu jak uzyskać rozwód z orzeczeniem o winie.
Drugim powodem ograniczenia praw rodzicielskich ojca lub matki jest zagrożenie dobra dziecka. Innymi słowy, to sytuacja, w której sąd uznał, że zachowanie rodziców może mieć negatywne skutki wobec dziecka.
W takich przypadkach sąd może zdecydować o ograniczeniu władzy rodzicielskiej matki, ojca, jak i o ograniczeniu władzy rodzicielskiej obojga rodziców. Sąd może też nałożyć na rodziców specjalne wymagania.
Na czym polega ograniczenie władzy rodzicielskiej?
Ograniczenie praw rodzicielskich z powodu zagrożenie dobra dziecka reguluje art. 109 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Wylicza on skutki ograniczenia władzy rodzicielskiej, jakie mogą być zawarte w rozstrzygnięciu sądu.
Ograniczając władzę rodzicielską sąd może m.in.:
- Zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny.
- Wysłać rodziców na terapię rodzinną.
- Określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu.
- Ograniczyć władzę rodzicielskiej poprzez nadzór kuratora.
- Skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi.
- Zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej poprzez nadzór kuratora może objąć także zarządzanie majątkiem dziecka.
Utrudnianie kontaktów z dzieckiem a ograniczenie władzy rodzicielskiej
Utrudnianie kontaktów z dzieckiem przez jednego z rodziców drugiemu także może być podstawą do ograniczenia praw rodzicielskich. Rodzic, któremu kontakty są utrudniane powinien zażądać widzeń w towarzystwie kuratora i uregulowania kontaktów z małoletnim przez sąd.
Przeczytaj także artykuł o opiece nad dziećmi po rozwodzie.
Sprawa o ograniczenie władzy rodzicielskiej – jak wygląda?
Sprawa o ograniczenie praw rodzicielskich powinna toczyć się przed sądem rejonowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, a gdy takiego miejsca nie da się określić, to sprawa powinna trafić do sądu właściwego ze względu na miejsce pobytu małoletniego.
W sprawie o ograniczenie praw rodzicielskich nie wszczyna się procesu. Sąd decyduje w innym trybie, dlatego w takim przypadku nie składa się pozwu o ograniczenie władzy rodzicielskiej, a jedynie wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej i ustalenie kontaktów. Nie można tych spraw łączyć z postępowaniami dotyczącymi alimentów.
Przeczytaj jak uzyskać alimenty krok po kroku?
Po zmianach w prawie z 2015 r. sąd może też w jednym postępowaniu decydować o ograniczeniu władzy rodzicielskiej i ustaleniu kontaktów z dzieckiem. Możliwe jest, by w jednym postępowaniu sąd rozpatrzył także wnioski o ograniczenie władzy rodzicielskiej i ustalenie miejsca pobytu dziecka.
Wniosek o ograniczenie praw rodzicielskich – kto może złożyć?
Sprawa przed sądem może rozpocząć się od wniosku złożonego przez jednego z rodziców. Ale wniosek o ograniczenie praw rodzicielskich mogą złożyć także szkoły, organizacje i placówki sprawujące opiekę nad dzieckiem, opieka społeczna, a nawet policja czy organy administracji samorządowej i rządowej.
Wzór wniosku o ograniczenie władzy rodzicielskiej często można znaleźć na stronie sądu, jednak jego wypełnienie wymaga doświadczenia. Bardzo skrupulatnie musi zostać przygotowane uzasadnienie wniosku o ograniczenie władzy rodzicielskiej, bo m.in. na jego podstawie sąd podejmie decyzje. Pomóc w tym mogą prawnicy z Kancelarii Śledczej.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej z urzędu – kiedy może nastąpić?
Sąd, który otrzyma informacje, że dobro dziecka może zostać zagrożone, może także zdecydować o ograniczeniu władzy rodzicielskiej z urzędu. O przesłankach do ograniczenia władzy rodzicielskiej są może dowiedzieć się z innych postępowań, a także od każdego, kto z taką informacją się zgłosi.
W przypadku postępowania o ograniczenie praw rodzicielskich z urzędu, rodzice są o sprawie zawiadamiani. Mają możliwość uczestnictwa, powoływania świadków i dowodów.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej może być bolesne zarówno dla rodziców, jak i dla małoletnich dzieci. Dlatego powinno być ostatecznością. Ale czasem to jedyne wyjście, by zadbać o dobro dziecka.