Ograniczenie władzy rodzicielskiej jest przykrym doświadczeniem i obciążeniem psychicznym – zarówno dla rodziców, jak i dla samego dziecka. O ile dobro dziecka powinno zawsze stać na pierwszym miejscu, to w praktyce ograniczenie praw rodzicielskich nie zawsze mu służy. Jak się bronić, by do ograniczenia władzy rodzicielskiej nie dopuścić?
Na czym polega ograniczenie władzy rodzicielskiej
Aby mówić o ograniczeniu władzy rodzicielskiej, w pierwszej kolejności należy ustalić czym ona jest. Definiuje ją art. 95 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że władza rodzicielska „obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw”. Do tego dochodzi prawo do reprezentowania dziecka przez rodziców jako jego opiekunów ustawowych. Zasadniczo przysługuje obojgu rodzicom aż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności, ale możliwe jest jej ograniczenie lub pozbawienie. Na odpowiedni wiosek decyduje o tym sąd.
Przeczytaj także: Wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej i alimenty – jak się ze sobą łączą?
Możliwe jest ograniczenie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, ograniczenie władzy rodzicielskiej ojcu lub ograniczenie władzy rodzicielskiej jedynie matce.
Zgodnie z art. 109 KRO, ograniczenie praw rodzicielskich może polegać na:
- Zobowiązaniu rodziców i dziecka do określonego postępowania lub skierowaniu rodziców do placówek albo specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń.
- Określeniu, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddaniu rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun.
- Poddaniu wykonywania władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego,
- Skierowaniu dziecka do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi.
- Zarządzeniu umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej, a także powierzeniu zarządu nad majątkiem małoletniego ustanowionemu w tym celu kuratorowi.
Ograniczenie praw rodzicielskich nie oznacza jednak utraty wszystkich praw i obowiązków rodzica wobec dziecka, np. rodzic dalej musi płacić alimenty, jeśli są zasądzone, a dziecko może dziedziczyć po rodzicu. Rodzic zachowuje też prawo do kontaktów z dzieckiem. Ograniczone prawa rodzicielskie sąd może też później przywrócić.
Przeczytaj także: Sprawy rozwodowe – czy sąd rozdziela rodzeństwo?
Ograniczenie władzy rodzicielskiej – przesłanki
Jako główną przesłankę ograniczenia władzy rodzicielskiej podaje się zagrożenie dobra dziecka przez niewłaściwe wykonywanie władzy rodzicielskiej. Dobro dziecka to termin bardzo ogólny, przez co dość pojemny, ale generalnie przyjmuje się, że do jego naruszenia dochodzi np. poprzez zaniedbywanie potrzeb dziecka, nie interesowanie się nim, zaniedbywanie rozwoju, obowiązku szkolnego, stosowanie przemocy, a nawet odbywanie kary więzienia.
Ograniczenie praw rodzicielskich możliwe jest także, gdy rodzice dziecka żyją w rozłączeniu. Typowymi powodami są rozwód lub separacje, ale w praktyce status związku rodziców nie ma znaczenia. Chodzi o sam fakt niezamieszkiwania razem. W takim przypadku sąd, mając na uwadze dobro dziecka, może ograniczyć władzę rodzicielską jednego z rodziców do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka, np. leczeniu, wyboru szkoły.
Przeczytaj także: Jak się przygotować do rozwodu?
Wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej i ustalenie kontaktów
Ograniczeniem praw rodzicielskich ojcu lub matce zasadniczo sąd zajmuje się na żądanie drugiej strony. Jako że postępowanie to odbywa się w trybie nieprocesowym, niemożliwe jest złożenie pozwu o ograniczenie władzy rodzicielskiej – takie pismo nie jest przewidziane prawem i może nie zostać przyjęte.
Można też mówić o ograniczeniu władzy rodzicielskiej z urzędu. Dzieje się tak, gdy z wnioskiem wystąpią instytucje, pod których opieką pozostaje dziecko, a jednocześnie mają one wiedzę i podejrzenie, że dzieje mu się krzywda. Wniosek taki może złożyć np. nauczyciel, pomoc społeczna, itp.
Przeczytaj także: Jak złożyć pozew rozwodowy krok po kroku?
Zgodnie z przepisami, należy do sądu złożyć wniosek o ograniczenie praw rodzicielskich. Wniosek ten, po zmianach w prawie w 2015 r., dość swobodnie można łączyć z innymi sprawami, np. wnioskiem o ustalenie kontaktów z dzieckiem, jednak za każde pismo wnosi się osobną opłatę.
Wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej składa się do sądu właściwego ze względy na miejsce zamieszkania dziecka, a w przypadku braku takoego, w miejscu jego pobytu.
We wniosku należy oznaczyć strony, wskazać żądanie, a także podać uzasadnienie wniosku o ograniczenie władzy rodzicielskiej, czyli przesłanki, z powodu których prawa rodzicielskie ojca lub matki powinny zostać ograniczone.
Jednym z podstawowych sposobów na to, jak się bronić przed ograniczeniem władzy rodzicielskiej, jest wniesienie przed sądem prośby o oddalenie wniosku o ograniczenie władzy rodzicielskiej drugiego rodzica. W piśmie z prośbą o oddalenie wniosku o ograniczenie władzy rodzicielskiej należy sporządzić dobre uzasadnienie, bo na podstawie sformułowanych tam twierdzeń i dowodów sąd może podjąć swoją decyzję.
Przeczytaj także: Ograniczenie praw rodzicielskich a pozbawienie praw rodzicielskich – czym się różnią i jakie są do nich przesłanki?
Przypadki dotyczące sprawowania pieczy nad małoletnimi dziećmi są szczególnie trudne, bo nie sposób nie angażować w nie emocji. Niestety, te często nie pomagają w szybkim i bezbolesnym załatwieniu sprawy. Dlatego prawnicy z Kancelarii Śledczej doradzą jak się bronić przed ograniczeniem władzy rodzicielskiej.